Báo Mỹ ca ngợi những kiến trúc độc lạ ở Việt Nam

Mỗi tháng 10, khi dòng sông chảy qua Điện Phương (thuộc Điện Bàn, Quảng Nam cũ) dâng cao vì nước mưa, công nhân trong xưởng gốm lại dừng việc, di chuyển dụng cụ và đồ dùng, và chỉ quay lại khi nước rút.

Trong hoàn cảnh đó, lấy cảm hứng từ chính nhịp điệu của mùa mưa, công ty kiến trúc Việt Nam Tropical Space đã thiết kế xưởng đất nung (Terra Cotta Studio and Workshop) chống lũ cho nghệ nhân địa phương Lê Đức Hạ vào năm 2016 theo một cách đặc biệt. Hàng năm, nước lũ tràn vào phần hạ lưu của công trình hình khối nổi bật này - nhưng thay vì cuốn trôi nó, thủy triều dâng lên lại nhẹ nhàng chảy qua những bức tường gạch đục lỗ. Thiết kế gạch lưới của xưởng cũng tận dụng luồng không khí và bóng râm để chống chọi với khí hậu khắc nghiệt của miền Trung.

Năm 2023, các kiến trúc sư đã mở rộng dự án xưởng đất nung, một cơ sở lân cận có không gian cho các nghệ nhân địa phương khác, cũng như một lò nung lớn và trung tâm tham quan cho du khách. Bên trong, các nghệ nhân cất giữ sản phẩm của họ trên những bệ cao 2 mét, cao hơn mực nước lũ cao nhất từng thấy trong làng trong thế kỷ này. Hệ thống dây điện của xưởng được lắp đặt cách mặt đất gần một mét, và thiết bị có thể được di chuyển an toàn lên các kệ cao trong mùa mưa.

"Chúng tôi không thiết kế công trình để chống chọi hay đối đầu với nước", Nguyễn Hải Long, đồng sáng lập Tropical Space, chia sẻ với tờ CNN và nói thêm: "Thay vào đó, nó đứng đấy và lặng lẽ quan sát sự lên xuống của dòng sông".

Anh là một phần của thế hệ kiến trúc sư mới trong nước, hướng đến vật liệu địa phương và kỹ thuật xây dựng truyền thống - không chỉ là những viên gạch đặc trưng mà còn cả nền móng nhà sàn và sàn tre nổi - như những công cụ bền vững cho khả năng chống chịu với biến đổi khí hậu. Anh cho biết, thiết kế của Terra Cotta Studio and Workshop chịu ảnh hưởng từ những ngôi nhà truyền thống trong vùng, những ngôi nhà thường sống sót qua lũ lụt theo mùa nhờ những bức tường đục lỗ.

Với hơn 3.200 km bờ biển và các đồng bằng sông trũng thấp, Việt Nam luôn được xếp hạng là một trong những quốc gia dễ bị tổn thương nhất thế giới trước biến đổi khí hậu. Giữa những mối đe dọa ngày càng gia tăng này, H&P Architects tại Hà Nội đang tái hiện lại những công trình như những thực thể sống, thở, trồi lên và chìm xuống theo dòng nước - những kiến trúc neo đậu, được cố định vào lòng sông bằng cọc và dây thừng.

Ngôi nhà tre nổi nguyên mẫu của công ty mang đến một giải pháp mô-đun cho các cộng đồng dễ bị lũ lụt ở đồng bằng sông Cửu Long. Các cọc tre lõi đặc tạo thành một khung hình tam giác nhẹ nhưng chắc chắn, được nâng đỡ bởi các thùng nhựa tái chế. Một mái nhà nhô ra rộng rãi giúp thu thập nước mưa và hỗ trợ các tấm pin mặt trời, cung cấp năng lượng và nước dự trữ nếu các con đường gần đó tạm thời bị ngập nước.

Tại làng Cẩm Thanh, gần điểm du lịch nổi tiếng Hội An, Nhà cộng đồng Casamia tọa lạc trên một bệ bê tông trên dòng sông thủy triều. Được thiết kế bởi VTN Architects, công ty do Võ Trọng Nghĩa, một trong những kiến trúc sư đương đại nổi tiếng nhất Việt Nam, sáng lập, nhà cộng đồng này được làm từ 22 khung vòm tre, tạo thành một mái vòm cao 8,8 mét, có khả năng làm chệch hướng gió mạnh.

Tre nổi tiếng với tính linh hoạt, cho phép khung của công trình uốn cong và lắc lư trong gió mạnh. Mái tranh của công trình được gia cố bằng một lớp lưới thép, tăng cường bảo vệ bằng cách che chắn bên trong khỏi các yếu tố khắc nghiệt của thiên nhiên. Công trình đã vượt qua mùa bão năm 2020 tàn khốc, với hơn một chục cơn bão đổ bộ vào đất nước.

"Tre thực sự hòa hợp với thời tiết, đặc biệt là ở những vùng khí hậu nóng ẩm như Việt Nam", ông Nghĩa, người sáng lập VTN Architects vào năm 2006, chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn qua điện thoại với CNN. "Đối với các nhà hàng gần biển hoặc không gian cộng đồng, tre nên được sử dụng thường xuyên hơn bởi rất hiệu quả và gần gũi với văn hóa".

Những giải pháp kiến trúc này, bắt nguồn từ hàng thế kỷ thích ứng với khí hậu, cuối cùng có thể có tác động vượt ra ngoài Việt Nam. H&P Architects cho biết họ đã nhận được các yêu cầu về nhà nổi bằng tre từ các cộng đồng dễ bị thiên tai trên khắp châu Á và nhiều nơi khác. Ban đầu, người sáng lập công ty chỉ hình dung những ngôi nhà chống lũ chỉ đáp ứng "nhu cầu của địa phương", nhưng sau khi dự án hoàn thành, các yêu cầu đã đến từ những nơi như hồ Tonle Sap ở Campuchia, Philippines, Ấn Độ, Trung Quốc và thậm chí cả Mỹ.

Trong khi đó, kiến trúc sư Nghĩa của VTN đã được giao thiết kế một số dự án tre lớn bên ngoài Việt Nam, bao gồm một nhà hàng quy mô lớn ở Hạ Môn, Trung Quốc.

Ông Nghĩa đã hoàn thành một số dự án tre khác ở Trung Quốc, cũng như một gian hàng tre thanh bình tại Triển lãm Kiến trúc Venice năm 2018. Ông cho biết bản thân cũng đang tìm hiểu các dự án ở Myanmar và Ấn Độ.