Bão lũ từ đầu năm gây thiệt hại hơn 85.000 tỷ đồng

Tại diễn đàn Ứng dụng Khoa học công nghệ trong dự báo và cảnh báo sớm thiên tai do Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức chiều 25/11, ông Nguyễn Tôn Quân, Phó phòng Quản lý thiên tai cộng đồng và Truyền thông (Cục Quản lý đê điều và Phòng chống thiên tai) cho biết từ đầu năm tới nay thiên tai đã làm 409 người chết và mất tích, 727 người bị thương.

Hơn 3.700 nhà bị đổ sập, hơn 333.500 nhà hư hỏng. Hơn 553.000 ha lúa, 376.000 ha cây trồng khác, 6,9 triệu con gia cầm, hơn 50.000 con gia súc, 197.000 lồng bè và gần 59.000 ha nuôi trồng thủy sản bị thiệt hại.

Mưa lũ đã làm hư hại hơn 668.000 km đê, kè, kênh mương, sạt lở hơn 100 km bờ sông, bờ biển, hơn 744 km đường bị hư hại. Tổng thiệt hại kinh tế gần 85.100 tỷ đồng. So với năm 2024, thiệt hại về người bằng 79%, về kinh tế bằng 93%.

So sánh với trung bình 20 năm qua (2006-2025), mỗi năm thiên tai làm 314 người chết và mất tích. Trong đó 2016-2025 là 274 người/năm, bằng 66% giai đoạn 2006-2015. Thiệt hại kinh tế 1-1,5% GDP, giai đoạn 2016-2025 là 37.395 tỷ đồng/năm, gấp 2,5 lần các năm 2006-2015.

Năm nay, Biển Đông xuất hiện 14 cơn bão, 5 áp thấp nhiệt đới, chỉ kém kỷ lục năm 2017 một cơn. Các cơn bão Kajiki, Ragasa, Bualoi, Matmo và Kalmaegi di chuyển nhanh, cường độ mạnh, trái quy luật khi đầu mùa đổ bộ vào Trung Bộ và những tháng cuối năm vẫn vào Bắc Bộ.

Mưa lớn cực đoan, lũ vượt lịch sử trên 13 tuyến sông ở Bắc Bộ và Trung Bộ gồm sông Cầu, Thương, Trung, Bằng, Cà Lồ, Lô, Bưởi, Cả, Bồ, Thu Bồn, Ba, Kỳ Lộ, Dinh Ninh Hòa gây ngập lụt nghiêm trọng tại Hà Giang, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Hà Nội, Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng, Quảng Ngãi, Gia Lai, Đăk Lăk, Khánh Hòa.

Nhiều khu vực trong thời gian ngắn phải hứng chịu tất cả đợt thiên tai dẫn đến bão chồng bão, lũ chồng lũ, lũ quét, sạt lở đất, đe dọa nghiêm trọng đến cơ sở hạ tầng, nhất là hệ thống giao thông, viễn thông, điện lực, đê điều, hồ đập.

Trong số bão đổ bộ, Bualoi mạnh nhất. Vào Nghệ An - Hà Tĩnh cuối tháng 9 với sức gió cấp 10-11, giật cấp 13-14, bão gây mưa 300-500 mm tại Bắc Bộ; Thanh Hóa và Huế 300-600 mm, có nơi trên 600 mm gây lũ trên báo động ba. Trong đó, sông Lô tại Hà Giang và sông Bưởi tại Thanh Hóa vượt lịch sử. Đợt mưa lũ này làm 67 người chết, mất tích, thiệt hại kinh tế gần 24.000 tỷ đồng.

Chỉ một tuần sau, bão Matmo không đổ bộ Việt Nam nhưng hoàn lưu đã gây mưa lớn ở Bắc Bộ. Đặc biệt, Thái Nguyên mưa phổ biến 300-400 mm, cá biệt một số nơi trên 560 mm đã làm lũ trên sông Cầu, Thương, Cà Lồ, Trung, Bằng lên rất nhanh, 9 trạm vượt mức lũ lịch sử. Đợt mưa lũ này làm 18 người chết, hơn 242.000 nhà ngập, thiệt hại kinh tế hơn 19.500 tỷ đồng.

Gần nhất từ ngày 15 đến 21/11, Nam Trung Bộ mưa đặc biệt lớn, phổ biến 300-600 mm, một số nơi như Sông Hinh 1.861 mm, Hòa Mỹ Tây (Đăk Lăk) 1.575 mm. Lũ các sông Ba, sông Dinh đều đã vượt lũ lịch sử, làm 102 người chết, mất tích, hơn 200.000 nhà ngập nước, thiệt hại kinh tế hơn 13.200 tỷ đồng.

TS Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Nông nghiệp và Môi trường, cho rằng trong bối cảnh thiên tai ngày càng khó lường và đa dạng, công tác giám sát và cảnh báo vẫn còn những hạn chế so với yêu cầu thực tiễn. Ngoài công tác dự báo như hiện nay, người dân và chính quyền cơ sở cần biết với lượng mưa cụ thể thì sẽ ngập đến đâu để ngay cả khi mất điện, mất sóng vẫn có thể ứng phó phù hợp.

Ông cho rằng các địa phương cần nghiên cứu xây dựng mô phỏng rủi ro ngập lụt và sạt lở theo từng vùng, từng cấp độ, từng bước hoàn thiện để phục vụ cảnh báo chủ động. Để làm được điều này, cần ứng dụng khoa học công nghệ bằng cách đầu tư thiết bị quan trắc, hệ thống cảnh báo và một bộ máy vận hành ổn định, được duy trì lâu dài.

Gia Chính