Bão lũ bất thường càn quét nhiều nước châu Á: Mô hình khí hậu 'bó tay' không còn dự báo nổi?

Bão hình thành ở nơi vốn 'không có bão', mưa kỷ lục và lũ quét khiến hàng nghìn người chết và mất tích ở châu Á, báo hiệu thời kỳ khí hậu cực đoan mới.

Hơn 1.000 người đã thiệt mạng, hàng nghìn người mất tích và hàng triệu người chịu ảnh hưởng sau khi một dải các cơn bão và mưa lớn kỷ lục trút xuống Indonesia, Sri Lanka, Thái Lan, Việt Nam và Malaysia. 

Lũ quét và sạt lở đất xảy ra dồn dập, gây ra thảm họa thiên tai tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ. Giới chức cảnh báo con số thương vong còn có thể tăng mạnh. Điều đặc biệt là một số cơn bão năm nay xuất hiện ở khu vực vốn hầu như không có bão, ngay sát xích đạo.

Thông thường các cơn xoáy thuận nhiệt đới hiếm khi hình thành sát đường xích đạo, nơi lực Coriolis yếu khiến bão không thể xoáy mạnh để trở thành tâm bão hoàn chỉnh. Thế nhưng bão Senyar lại xuất hiện bất ngờ ở 3,8 độ vĩ Bắc, ngay tại eo biển Malacca - một hiện tượng hiếm có. 

Với lượng mưa khổng lồ, bão Senyar gây lũ lụt kèm lở đất, cướp đi sinh mạng của hàng trăm người ở Sumatra (Indonesia) và miền Tây Malaysia.

Không dừng lại ở đó, bão Koto từ phía Bắc cũng ập xuống, gây lũ quét và sạt lở ở Philippines trước khi suy yếu và áp sát Việt Nam. 

Ở hướng khác, bão Ditwah tàn phá Sri Lanka, quét dọc bờ biển phía Đông và khiến thiệt hại tăng cao. 

Trong khi đó, sự tương tác bất thường giữa Koto và Senyar, hai hệ thống bão mạnh hoạt động gần như cùng lúc, là một phần nguyên nhân khiến Sumatra (Indonesia) ngập lụt nghiêm trọng.

Các hiện tượng thời tiết hiếm gặp như nhiều cơn bão dữ dội xuất hiện gần như đồng thời và các xoáy thuận gần xích đạo đã từng xảy ra. Tuy nhiên, mức độ tàn phá lần này đặc biệt nghiêm trọng. Tổng thống Sri Lanka Anura Kumara Dissanayake gọi đây là "thiên tai thách thức nhất" trong lịch sử quốc gia này.

Bầu khí quyển và đại dương ấm lên nhanh hơn do sự gia tăng khí nhà kính từ việc đốt nhiên liệu hóa thạch được cho là tạo thêm nhiều năng lượng hơn cho bão. Khí quyển ẩm hơn dẫn tới mưa cực đoan dễ xảy ra, kéo theo lũ quét và làm gia tăng mức độ nguy hiểm của lũ quét. 

Theo các nhà khoa học, dù chưa thể ngay lập tức khẳng định biến đổi khí hậu khiến các cơn bão lần này trở nên tồi tệ hơn, nhưng tất cả các yếu tố nền đang đẩy hệ thống thời tiết vào trạng thái "siêu nạp". Những yếu tố cực đoan không còn là ngoại lệ, mà đang trở thành xu hướng "bình thường mới".

Hiện các nước châu Á đang đẩy mạnh các nỗ lực cứu hộ. Rõ ràng thế giới đang bước vào một thời kỳ khí hậu khó lường hơn bao giờ hết. Những gì từng được gọi là "bất thường" có lẽ đang trở thành "bình thường mới".