Báo chí hiện đại cần tạo ra 'trải nghiệm đắm chìm'

Khi độc giả thích xem hơn đọc, báo chí hiện đại cũng thay đổi, trở thành trải nghiệm thông tin đa giác quan.

Báo chí hiện đại không chỉ là “đưa tin bằng con chữ và hình ảnh”, mà trở thành nền tảng có cách kể chuyện đa phương tiện, để độc giả đắm chìm trong trải nghiệm tổ hợp xem - nghe - đọc - tương tác. Đây là chủ đề đã được đưa ra thảo luận tại hội thảo Đón đầu tương lai báo chí: Kiến tạo mô hình bền vững, diễn ra chiều 4/6.

Buổi hội thảo có sự tham gia của ông Lê Quốc Minh - Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng biên tập Báo Nhân Dân, bà Lê Mai Anh - Giám đốc khu vực Đông Nam Á, Global PR Hub... cùng hơn 70 đại biểu là lãnh đạo cơ quan báo chí, truyền thông trong ngành.

Ông Lê Quốc Minh - Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, Tổng biên tập Báo Nhân Dân - phát biểu khai mạc hội thảo. Ảnh: Global PR Hub.

“Niềm tin” và “trải nghiệm thú vị” là hai trụ cột phát triển cho báo chí hiện đại

Người đọc hiện nay có điều kiện truy cập nhiều nguồn thông tin hơn, với các định dạng nội dung thú vị hơn báo chí truyền thống. Người tạo nội dung, các trang tin trên mạng xã hội có lượt xem nhiều hơn kênh báo chí. Trí tuệ nhân tạo (AI) cũng đang là “kênh thông tin” mới cho người đọc. Bối cảnh xã hội và hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng thay đổi, đặt ra hai câu hỏi đáng lưu tâm:

Một là, làm thế nào để có lại sự tin tưởng từ người đọc? Báo chí đang phải cạnh tranh sự chú ý và tin tưởng với các nhà sáng tạo nội dung, mạng xã hội, công cụ tìm kiếm và AI. Tuy nhiên, sự đa dạng các kênh thông tin hiện nay tạo ra “khủng hoảng niềm tin” vì khó kiểm chứng độ xác thực của tin tức. Trong bối cảnh nhiễu loạn này, cơ quan báo chí nào có khả năng tạo ra nguồn tin xác thực, sâu rộng, đa chiều sẽ tạo ra niềm tin ở độc giả.

Hai là, làm thế nào để kể thông tin thú vị hơn? Nghiên cứu tại các quốc gia Đông Nam Á cho thấy người trẻ có xu hướng thích xem hơn đọc, theo Báo cáo Kỹ thuật số của Viện Nghiên cứu Báo chí Reuters và Đại học Oxford 2024. Để giữ chân người đọc trước nhiều loại hình thông tin khác, báo chí hiện đại không chỉ đưa tin, mà cần tạo ra “trải nghiệm nội dung mới lạ”.

Ông Nguyễn Văn Bá, Tổng biên tập VietNamnet cho rằng nội dung vẫn luôn là trung tâm. Thời đại này, thông tin cần “chuyển từ lượng sang chất”. Ông lấy ví dụ về báo chí giải pháp, báo chí dữ liệu, điều tra chuyên sâu là các nội dung mà báo chí cần thực hiện.

Các dạng bài này đưa ra thông tin không đơn lẻ, mà thu thập, xử lý, trình bày thông tin ở mức độ sâu hơn, có hệ thống hơn để người đọc có cái nhìn đa chiều hơn, đúc rút kinh nghiệm hay giải pháp cho mình sau khi đọc. Ông Ngô Việt Anh cũng chia sẻ quan điểm này, cho rằng nội dung xoay quanh dữ liệu chính là “nam châm thu hút người đọc”.

Ông Ngô Việt Anh lấy một số ví dụ dạng bài sâu mà Báo Nhân Dân đã thực hiện, có thể kể đến chuyên mục Tri thức chuyên sâu, hoặc chuyên trang đặc biệt của báo.

Mục Tri thức chuyên sâu của Báo Nhân Dân. Ảnh: Nhân Dân.

Điểm quan trọng tiếp theo các đại diện cơ quan báo chí đưa ra, là ứng dụng dữ liệu và công nghệ trong mọi khâu của báo chí. Từ bước nghĩ đề tài, phóng viên có thể sử dụng AI gợi ý; tới bước thu thập dữ liệu có thể dùng công nghệ để ghi lại tương tác của người đọc trên mạng; tới bước xử lý và trình bày dữ liệu, không chỉ còn là tin bài chữ kèm ảnh, video, mà còn có audio, đồ họa, infographic, các yếu tố tương tác như câu hỏi, bản đồ.

Nhiều báo trong nước đã có những bước tiến sáng tạo trong việc trình bày nội dung. MegaStory, E-Magazine, Long-Read, Longform là những hình thức thành công đầu tiên của "báo chí thị giác". Hiện nay, sự sáng tạo đã “vượt khuôn khổ” hơn thế.

Ví dụ, tác phẩm Con hẻm nhỏ của Đài Tiếng nói Việt Nam đã giành giải xuất sắc hạng mục Truyền thông số của Hiệp hội Phát thanh Truyền hình châu Á - Thái Bình Dương (ABU) 2022; hoặc bài Dòng tiền hối lộ chuyến bay giải cứu của VnExpress cũng ứng dụng graphic để vẽ bản đồ thông tin, giúp người đọc có bức tranh tổng quan với các dòng sự kiện nhiều nhân vật. Thậm chí, báo chí có thể kết hợp sự kiện triển lãm tương tác, như thành công của phụ san panorama Chiến dịch Điện Biên Phủ của Báo Nhân Dân.

Tác phẩm báo chí Con hẻm nhỏ. Ảnh: Đài Tiếng nói Việt Nam.

Ông Trần Ngọc Long cho rằng, báo chí ngày nay đã chuyển từ trải nghiệm đọc văn bản sang trải nghiệm đắm chìm (immersive experiences).

Báo chí đa trải nghiệm hơn nghĩa là phóng viên cũng đa nhiệm hơn. Ông Trần Ngọc Long gọi phóng viên là “ban nhạc một thành viên”: biết viết, chụp ảnh, quay phim, thu thanh, dựng phim, thiết kế đồ họa, lập trình cơ bản, quản lý dự án.

Phiên thảo luận trong buổi hội thảo. Ảnh: Global PR Hub.

Đa dạng hóa nguồn thu của báo chí để tồn tại bền vững

Ông Nguyễn Văn Bá khẳng định rằng báo chí không thể chỉ sống bằng ngân sách và quảng cáo banner. Những chiến lược kinh doanh đã ứng dụng tại VietnamNet mà ông đưa ra, bao gồm truyền thông chính sách, tổ chức nội dung chuyên sâu theo yêu cầu tổ chức, tổ chức sự kiện, thử nghiệm xây dựng cộng đồng độc giả trung thành VietnamNet Premium. Ông Ngô Việt Anh cũng cho rằng cần đa dạng nguồn thu để có thể tái đầu tư vào sản phẩm báo chí.

Theo Báo cáo Triển vọng năm 2025 (World Press Trends Outlook) của Hiệp hội Báo chí và các Nhà xuất bản Tin tức thế giới (WAN-IFRA), cơ cấu doanh thu của các cơ quan báo chí đang trở nên đa dạng hơn. Lần đầu tiên kể từ khi WAN-IFRA ra mắt các báo cáo xu hướng hàng năm, doanh thu từ phát hành báo in và quảng cáo chiếm chưa đến một nửa tổng doanh thu của các cơ quan báo chí tham gia khảo sát, trong khi nguồn thu từ tổ chức sự kiện đang ngày càng chiếm tỉ trọng lớn.

Hội thảo Đón đầu tương lai báo chí: Kiến tạo mô hình bền vững đã góp phần định hình rõ hơn hướng đi cho ngành báo chí Việt Nam trong giai đoạn mới. Từ các chia sẻ tại sự kiện, có thể thấy rằng nội dung, công nghệ và chiến lược kinh doanh chính là ba trụ cột then chốt giúp báo chí phát triển vững chắc trong kỷ nguyên số.