Bàn giao F-35 chậm, tập đoàn Mỹ vẫn được thưởng hàng trăm triệu USD

Văn phòng Kiểm toán Chính phủ Mỹ (GAO) ngày 3/9 công bố đánh giá cho biết tập đoàn Lockheed Martin đã chuyển 110 tiêm kích tàng hình F-35 cho quân đội Mỹ trong năm 2024. "Trung bình mỗi tiêm kích bị bàn giao chậm tiến độ 238 ngày, tăng đáng kể so với mức 61 ngày vào năm 2023", báo cáo có đoạn.

Theo GAO, bất chấp tình trạng bàn giao máy bay chậm tiến độ, các tập đoàn trong dự án vẫn nhận được khoản thưởng vốn dùng để đẩy nhanh tốc độ giao hàng, nhờ quan chức phụ trách chương trình F-35 điều chỉnh điều khoản chi trả.

"Chương trình ban đầu liên kết trả thưởng với giao hàng đúng hạn, song sau đó trao thêm cơ hội nhận thưởng cho các nhà thầu bằng cách chuyển ưu đãi sang những khía cạnh khác, sau khi bên phụ trách nhận thấy rõ Lockheed Martin sẽ không thể bàn giao bất cứ máy bay nào đúng hạn", GAO cho hay.

GAO cho biết nhờ những điều chỉnh này, Văn phòng quản lý Chương trình F-35 (JPO) đã chi trả khoản thưởng hiệu suất trị giá hàng trăm triệu USD cho Lockheed Martin, trong khi tỷ lệ máy bay và số ngày bàn giao trễ trung bình ngày càng tăng.

"Hợp đồng lô thứ 12-14 cho phép Lockheed Martin nhận một phần tiền thưởng ngay cả khi giao máy bay chậm đến 60 ngày, số tiền giảm dần theo từng ngày. Tập đoàn nhận phần lớn tiền thưởng đúng hạn cho lô thứ 13 và 14, được giao trong giai đoạn 2021-2024, dù chuyển chậm tiến độ toàn bộ máy bay trong số này", báo cáo có đoạn.

Các quan chức thuộc Cơ quan Quản lý Hợp đồng Quốc phòng Mỹ (DCMA) dự đoán Lockheed Martin sẽ không nhận được phần lớn khoản tiền thưởng đúng hạn của lô 15-17, do những trì hoãn xoay quanh Gói nâng cấp công nghệ thứ 3 (TR-3), liên quan đến phần cứng và phần mềm của tiêm kích F-35.

JPO sau đó chuyển khoản thưởng sang khắc phục vấn đề mà họ cho là nguyên nhân làm chậm tiến độ giao lô thứ 15-17, trong đó 100 triệu USD chi cho Lockheed Martin để hãng nâng cấp năng lực phòng thí nghiệm phần mềm, 100 triệu USD chi cho phần cứng, hoạt động sửa chữa và thiết bị thử nghiệm liên quan TR-3.

Pratt & Whitney, hãng cung cấp động cơ cho tiêm kích F-35, cũng nhận được hàng chục triệu USD tiền thưởng đúng hạn sau khi bị phạt 10 triệu USD vì giao hàng ngày càng chậm trễ.

"Quy chế thưởng phạt đã không cải thiện hiệu quả tiến độ giao hàng. Trừ khi đánh giá lại cơ chế thưởng đúng hạn và áp dụng mục tiêu tiến độ hợp lý hơn, chương trình F-35 sẽ tiếp tục thưởng cho các nhà thầu dù họ giao máy bay và động cơ trễ hạn", GAO cảnh báo.

F-35 là chương trình phát triển vũ khí đắt đỏ nhất của Lầu Năm Góc. Dự án đã đội giá thêm 10% trong năm 2024, do cần cải thiện khả năng làm mát của động cơ.

Khoảng 3.000 máy bay dự kiến được chế tạo trong toàn bộ chương trình F-35, với 1.000 chiếc đã xuất xưởng và bàn giao cho quân đội Mỹ cùng đồng minh. Các tiêm kích F-35 dự kiến hoạt động tới năm 2088, chương trình sẽ tốn hơn 2.000 tỷ USD để chế tạo và duy trì hoạt động của máy bay.

Nguyễn Tiến (Theo Task&Purpose, AFP, AP)