Bác sĩ 24/7: Tỏi có giúp phòng cảm cúm không?

'Tôi nghe nói tỏi giúp phòng cảm cúm có đúng không? Ăn tỏi thế nào tốt nhất cho sức khỏe, có tác dụng phụ không ạ? Cảm ơn bác sĩ!'. (C.Tài, ở TP.HCM).

Thạc sĩ - bác sĩ Võ Thị Tố Hi, Trưởng khoa Dinh dưỡng, Bệnh viện Gia An 115 (TP.HCM) giải đáp: Tỏi chứa nhiều hợp chất có hoạt tính sinh học. Thành phần được nhắc tới nhiều nhất là alliin và alliinase - khi tỏi bị đập, băm hoặc cắt, alliinase xúc tác chuyển alliin thành allicin. Allicin là hợp chất lưu huỳnh có mùi đặc trưng và chịu trách nhiệm chính cho các tác dụng kháng khuẩn, kháng nấm, kháng virus và chống oxy hóa được ghi nhận trong thí nghiệm. Ngoài ra, tỏi còn có các vitamin (đặc biệt vitamin C), khoáng chất (selen), polyphenol và các dẫn xuất lưu huỳnh khác - những chất này góp phần điều hòa miễn dịch và giảm viêm.

Về cơ chế tỏi ảnh hưởng tới nhiễm khuẩn, virus đường hô hấp

Tác dụng trực tiếp: Các nghiên cứu ống nghiệm cho thấy allicin có khả năng ức chế sự phát triển của một số tác nhân gây bệnh, bao gồm cả vi khuẩn và virus. Tuy nhiên, kết quả trong ống nghiệm không đồng nghĩa với hiệu quả tương đương trên cơ thể người, do sự khác biệt lớn về nồng độ hoạt chất, điều kiện môi trường và tính ổn định của allicin. 

Tác dụng điều hòa miễn dịch: Một số nghiên cứu cho thấy tỏi có thể giúp hệ miễn dịch hoạt động hiệu quả hơn bằng cách hỗ trợ các tế bào bảo vệ trong cơ thể hoạt động "nhanh và mạnh" hơn khi gặp vi khuẩn, virus. Nói cách khác, tỏi giúp cơ thể phản ứng tốt hơn khi có mầm bệnh tấn công. 

Tác dụng chống viêm, chống oxy hóa: Tỏi giúp giảm tổn thương mô do phản ứng viêm quá mức.

Một số thử nghiệm ngẫu nhiên cho thấy tiêu thụ tỏi (thường là dạng bổ sung chiết xuất) có thể giảm tần suất hoặc thời gian của cảm lạnh thông thường so với giả dược, nhưng chất lượng các nghiên cứu không đồng nhất, thiết kế khác nhau và kết quả trái chiều. 

Đối với cúm, bằng chứng là rất hạn chế và không đủ để khẳng định tỏi có thể thay thế các biện pháp phòng ngừa đã được chứng minh như tiêm vaccine. Như vậy, tỏi có thể là một yếu tố hỗ trợ hữu ích trong dự phòng chung, nhưng không phải là biện pháp bảo vệ đặc hiệu hay thay thế cho vaccine và biện pháp y tế.

Cách dùng tỏi tốt nhất

Cách sử dụng tỏi mang lại nhiều lợi ích nhất là ăn tỏi sống hoặc tỏi được đập dập và để khoảng 10-15 phút trước khi chế biến. Khi tép tỏi được nghiền hoặc cắt nhỏ, enzym trong tỏi mới có điều kiện hoạt hóa để tạo ra allicin. Nếu cho tỏi vào nhiệt ngay lập tức, lượng allicin này sẽ giảm đi khá nhiều.

Người có hệ tiêu hóa tốt có thể ăn 1-2 tép tỏi sống mỗi ngày. Với người dễ bị đầy bụng, có thể trộn tỏi vào món ăn sau khi nấu, hoặc dùng các dạng dễ tiêu hơn như tỏi đen, tỏi ngâm mật ong. Những dạng này vẫn giữ được nhiều chất chống oxy hóa và ít gây kích ứng.

Tỏi nhìn chung lành tính, nhưng nếu dùng không đúng cách hoặc quá nhiều vẫn có thể gây khó chịu. Tác dụng phụ thường gặp nhất là ợ nóng, đau bụng, đầy hơi hoặc hơi thở nặng mùi, đặc biệt khi ăn tỏi sống với số lượng lớn.

Ngoài ra, một số nhóm người cần thận trọng hơn khi dùng tỏi:

Dù tỏi tốt cho sức khỏe nhưng không phải ai cũng có thể dùng "càng nhiều càng tốt"; dùng đúng lượng và phù hợp tình trạng sức khỏe sẽ an toàn và hiệu quả hơn. Ngoài ra, cần lưu ý tuyệt đối không nên đắp tỏi lên da để trị mụn hoặc trị bệnh theo mẹo truyền miệng, vì tỏi có thể gây bỏng rát và phồng da.