AI Contest 2025 - AIWS Ethics: Hành trình ‘gieo hạt lương tâm’ cho AI

Sau AIWS Angel đầy cảm xúc, AI Contest 2025 tiếp tục mở rộng hành trình khám phá trí tuệ nhân tạo bằng chủ đề thứ hai - AIWS Ethics.

Một lời mời gọi đầy thách thức: hãy dạy cho AI biết điều gì là đúng, là sai, và làm thế nào để công nghệ trở thành công cụ minh bạch, có trách nhiệm và vì lợi ích chung.

Khi đạo đức trở thành “bộ não thứ hai” của AI

Ngay khi không khí sôi động của AIWS Angel vẫn đang lan tỏa, Ban tổ chức AI Contest 2025 đã nhanh chóng công bố chủ đề thứ hai - AIWS Ethics, đánh dấu bước chuyển từ “AI đồng hành” sang “AI có trách nhiệm”.

Nếu ở chủ đề đầu tiên, các thí sinh được khuyến khích tạo ra những “thiên thần công nghệ” giúp con người học tập, sáng tạo và chăm sóc sức khỏe, thì AIWS Ethics đưa thử thách lên một tầng cao hơn: thiết kế và phát triển công cụ đánh giá các giá trị đạo đức trong việc xây dựng và sử dụng AI. Mục tiêu không chỉ là tạo ra sản phẩm hữu ích, mà còn định hướng AI phát triển đúng hướng - minh bạch, có trách nhiệm và vì lợi ích chung của nhân loại.

Các sản phẩm dự thi có thể là những ý tưởng sáng tạo và có tính ứng dụng đột phá, hay những phần mềm, ứng dụng hoặc hệ thống đánh giá đơn giản, dễ tiếp cận, mang tính giáo dục và có khả năng mở rộng trong cộng đồng. Đây chính là mảnh đất màu mỡ cho sáng tạo nhân văn - nơi công nghệ và đạo đức cùng song hành.

Vì sao “Ethics” lại được chọn lúc này?

Chưa bao giờ nhân loại cần nói nhiều về đạo đức trong công nghệ như bây giờ. Khi trí tuệ nhân tạo bước ra khỏi phòng thí nghiệm và bước vào đời sống, những câu hỏi lớn xuất hiện: AI có thể thiên vị không; có thể xâm phạm quyền riêng tư; hay có thể đưa ra quyết định sai, thậm chí gây hại?

Một nghiên cứu của Trung tâm Truyền thông Annenberg (Mỹ) cho thấy hơn 70% người dùng toàn cầu lo ngại AI sẽ bị sử dụng sai mục đích hoặc thiếu kiểm soát đạo đức. Còn theo UNESCO, các tổ chức quốc tế đang nỗ lực xây dựng những khung đánh giá đạo đức AI toàn cầu, như bộ “Ethical Impact Assessment (EIA)” hay khung “Recommendation on the Ethics of AI” - nhằm đo lường tác động xã hội và nhân văn của công nghệ.

Tuy vậy, hầu hết các công cụ này vẫn dành cho các tập đoàn lớn hoặc viện nghiên cứu. Cộng đồng trẻ, sinh viên, startup - những người năng động, sáng tạo và gần gũi với người dùng - lại chưa có công cụ nào đủ gần gũi, dễ dùng để đánh giá và lan tỏa chuẩn mực đạo đức trong AI. Và đó chính là khoảng trống mà AIWS Ethics muốn lấp đầy.

Từ công nghệ đến lương tâm: sự khác biệt của AIWS Ethics

Nếu các mùa trước của AI Contest chú trọng vào ứng dụng và đột phá kỹ thuật, thì AIWS Ethics là lời mời gọi nhìn sâu vào “nội tâm” của công nghệ. Ở đây, câu hỏi không còn là “AI làm được gì?” mà là “AI nên làm gì - và không nên làm gì?”

Chủ đề này đòi hỏi người tham gia không chỉ hiểu về lập trình, thuật toán, mà còn có khả năng đặt câu hỏi đạo đức, phản biện xã hội và thiết kế nhân văn. Một lập trình viên có thể trở thành “người giữ cửa” cho đạo đức AI; một nhà giáo dục có thể tạo nên công cụ giảng dạy đạo đức công nghệ; một nhóm startup có thể phát triển ứng dụng đánh giá tính minh bạch của chatbot hay công cụ tạo ảnh.

Chính trong quá trình đó, AIWS Ethics mở ra một không gian sáng tạo rất đặc biệt - nơi dữ liệu gặp triết học, thuật toán gặp lòng nhân ái.

Từ tinh thần của chủ đề, có thể hình dung vô vàn hướng sáng tạo: một ứng dụng giúp học sinh hiểu về công bằng trong AI; một trang web cộng đồng cho phép đánh giá “điểm đạo đức” của các công cụ AI phổ biến; một chatbot có thể đặt ra các tình huống đạo đức giả định và phân tích quyết định của người dùng; hay một phần mềm kiểm tra mô hình học máy để phát hiện thiên lệch dữ liệu.

Những sáng tạo ấy không chỉ là công nghệ, mà còn là giáo dục - nâng cao nhận thức đạo đức AI cho cộng đồng. Mỗi sản phẩm là một viên gạch nhỏ xây nên nền văn hóa “AI có trách nhiệm”.

Hành trình “gieo hạt lương tâm” cho trí tuệ nhân tạo

Câu nói ấy cũng chính là linh hồn của chủ đề năm nay: AI không chỉ cần dữ liệu lớn, mà còn cần một trái tim lớn.

Với AIWS Ethics, Ban tổ chức AI Contest 2025 kỳ vọng tạo nên một làn sóng sáng tạo có trách nhiệm, nơi những người trẻ không chỉ muốn làm AI mạnh hơn - mà còn muốn làm AI tốt hơn. Chủ đề này không dừng lại ở sản phẩm công nghệ, mà còn là hành trình xây dựng văn hóa: văn hóa đạo đức trong kỷ nguyên máy học.

Cuộc thi không chỉ mời gọi lập trình viên, mà cả các nhà giáo dục, nghệ sĩ, nhà nghiên cứu xã hội - bất kỳ ai quan tâm đến cách công nghệ định hình thế giới con người.

Lời mời gọi từ tương lai

AI Contest 2025 đang mở ra một chương mới - nơi mỗi ý tưởng không chỉ được đánh giá bằng hiệu suất, mà còn bằng tinh thần trách nhiệm. Chủ đề AIWS Ethics là lời nhắc nhở rằng: nếu trí tuệ nhân tạo có thể học cách tư duy, thì con người phải dạy nó học cách sống tử tế.

Và biết đâu, chính từ cuộc thi này, một nhóm sinh viên Việt Nam sẽ tạo nên công cụ đánh giá đạo đức AI đầu tiên dành cho cộng đồng toàn cầu - một sản phẩm “Make in Vietnam” vừa thông minh, vừa có lương tâm.

(Nguồn: VLAB Innovation)