31 tỷ USD 'nuôi lớn' Masan, Tiki, Equest, Golden Gate... trong 1 thập kỷ từ dòng vốn tư nhân

Gần đây hơn, thị trường vốn tư nhân Việt Nam đã bước vào giai đoạn điều chỉnh, đánh dấu bằng dòng vốn chậm lại cùng sự khắt khe hơn trong quyết định của nhà đầu tư.

Báo cáo Đầu tư Công nghệ và đổi mới sáng tạo 2025 của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia công bố hồi tháng 6/2025 cho biết, năm 2024, tổng vốn đầu tư tư nhân (PE, Private Equity) vào Việt Nam giảm 35% xuống còn 2,3 tỷ USD, ghi nhận 141 giao dịch.

Mặc dù giá trị đầu tư giảm, số lượng giao dịch vẫn tương đối ổn định đối với cả vốn Đầu tư mạo hiểm (VC, Venture Capital) và PE, cho thấy sự tin tưởng của các nhà đầu tư vào tiềm năng của thị trường Việt Nam.

Thị trường vốn tư nhân Việt Nam đã trải qua nhiều giai đoạn thay đổi trong thập kỷ qua. Sau giai đoạn hình thành trước năm 2017, thị trường tăng tốc mạnh mẽ, đạt đỉnh vào năm 2019. COVID-19 làm gián đoạn đà tăng trưởng này, khiến các giao dịch PE lớn chững lại trong khi đầu tư VC vẫn diễn ra ổn định.

Gần đây hơn, thị trường đã bước vào giai đoạn điều chỉnh, đánh dấu bằng dòng vốn chậm lại cùng sự khắt khe hơn trong quyết định của nhà đầu tư.

Giai đoạn tăng tốc (2017-2019)

Ở giai đoạn này, vốn tư nhân tăng trưởng nhanh về giá trị và quy mô giao dịch, đạt đỉnh vào năm 2019 ở mức 4,8 tỷ USD giá trị đầu tư trên 167 giao dịch. Bối cảnh vĩ mô thuận lợi và sự chú ý của nhà đầu tư đánh dấu sự trưởng thành của thị trường Việt Nam.

Đi đầu trong thu hút vốn tư nhân giai đoạn này là Vincommerce - năm 2019 đang thuộc sở hữu của Vingroup và sau này nằm trong The CrownX của Masan Group.

Cụ thể, tháng 9/2019, Quỹ đầu tư của Chính phủ Singapore (GIC) đã đầu tư 500 triệu USD vào CTCP Phát triển Thương mại và Dịch vụ VCM - công ty sở hữu 100% vốn Vincommerce,  đơn vị vận hành hệ thống siêu thị Vinmart và Vinmart+. Tỷ lệ sở hữu của GIC sau đó được ghi nhận là 16,26%.

Công ty này được bán cho Masan Group vào cuối năm. Sau đó, 2 công ty The Sherpa và The CrownX được thành lập để hợp nhất Vincommerce với Masan Consumer Holdings hình thành nên một trong những đơn vị bán lẻ-sản xuất hàng tiêu dùng hàng đầu Việt Nam.

Trước đó, vào năm 2017, KKR rót 150 triệu USD để mua 7,5% cổ phần của Masan Meatlife (MML).

Cũng trong năm 2019, vua tôm Minh Phú (MPC) đã được Công ty TNHH Đầu tư MPM (MPM Investment Pte.Lt) - công ty của Mitsui (Nhật Bản) - rót 131 triệu USD, thông qua việc phát hành 60 triệu cổ phần với giá 50.630 đồng/cp.

Các thương vụ khác được thống kê bao gồm EQC rót vốn cho ILA (2017), Warburg Pincus rót vốn cho Momo (năm 2018), GIC và Softbank mua VNPay (năm 2019) hay Fitness & Lifestyle Group mua CMG Asia (năm 2019) không công bố giá trị thương vụ.

Giai đoạn gián đoạn do COVID-19 (2020-2022)

Đầu tư giảm nhưng số lượng giao dịch vẫn tương đối ổn định. Tổng vốn đầu tư VC đạt đỉnh ở mức 1,4 tỷ USD vào năm 2021, bù đắp cho sự chậm lại của vốn PE. Giai đoạn này cho thấy niềm tin dài hạn của nhà đầu tư vào Việt Nam giữa bối cảnh bất ổn toàn cầu.

The CrownX tiếp tục là ngôi sao sáng với số vốn huy động được là 400 triệu USD từ Alibaba Group Holding và EQT Private Capital Asia vào năm 2021. Xếp sau đó về độ lớn là Tiki với 258 triệu từ Mirae Asset, Taiwan Mobile, STIC và Golden Gate với 234 triệu từ SeaTown Holdings International, Periwinkle, Temasek Holdings (năm 2022).

Ngược lại, Masan cũng là “cá mập” đi săn khi thực hiện rót 65 triệu USD cho Trustingsocial.

Giai đoạn này chứng kiến 2 thương vụ lớn ngành giáo dục là KKR rót 100 triệu USD cho Equest và EQuest, KKR, TAEL Partners rót 100 triệu cho Khôi Nguyên. Mảng y tế có thương vụ CVC Asia Pacific rót 177 triệu USD cho bệnh viện Phương Châu.

Giai đoạn điều chỉnh (2023-2024)

Thắt chặt toàn cầu và điều chỉnh định giá khiến đầu tư VC-PE giảm 35%, xuống còn 2,3 tỷ USD vào năm 2024. Nhà đầu tư áp dụng cách tiếp cận chọn lọc, ưu tiên các ngành có nền tảng vững chắc và tiềm năng dài hạn.

Thương vụ lớn nhất có thể thống kê trong giai đoạn này là Siam Commercial Bank rót 822 triệu USD cho HomeCredit. Equest tiếp tục được KKR rót thêm 120 triệu USD vào năm 2023. Thomson Medical Group mua lại bệnh viện FV trong thương vụ 381 triệu USD và Buymed được UOB Ventures, Cocoon Capital, SmileGate rót 51,5 triệu USD.

Thương vụ của Thomson Medical Group và FV được ghi nhận là thương vụ M&A ngành chăm sóc sức khỏe lớn nhất Đông Nam Á năm 2023.

Nổi lên và gây chú ý giai đoạn này là startup Techcoop huy động được 28 triệu vốn VC và 42 triệu USD khoản vay từ HSBC, Lendable, AVV, TNB Aura.

Năm 2024, tổng vốn đầu tư mạo hiểm giảm xuống còn 398 triệu USD, đánh dấu mức giảm 24,7% so với năm 2023. Số lượng giao dịch cũng giảm nhẹ còn 118, cho thấy sự thận trọng của nhà đầu tư trong tình hình bất ổn kinh tế toàn cầu.

Tuy nhiên, trong nửa cuối năm 2024, vốn đầu tư tăng vọt lên 298 triệu USD, đánh dấu mức tăng gấp 3 lần so với nửa đầu năm.

"Giá trị giao dịch nửa cuối năm ghi nhận mức tăng 36% so với cùng kỳ năm 2023, cho thấy đà tăng trưởng bền vững của thị trường" - báo cáo của NIC viết.

Về khẩu vị, đầu tư vào Giải pháp chuyển đổi số cho doanh nghiệp chiếm ưu thế, tăng vọt 562% lên 84 triệu USD. Nông nghiệp là lĩnh vực được đầu tư nhiều thứ hai, tăng 857%. Dịch vụ tài chính đứng thứ ba dù vốn đầu tư vào lĩnh vực này giảm mạnh 61%, do thị trường bão hòa và sự thay đổi trong mối quan tâm của nhà đầu tư. Vốn đầu tư vào các công ty AI tại Việt Nam tăng mạnh từ 10 triệu USD vào năm 2023 lên 80 triệu USD vào năm 2024, mức tăng đột phá gấp 8 lần.

Trong khi đó, thị trường PE Việt Nam ghi nhận 1,9 tỷ USD vốn đầu tư với số lượng giao dịch tương đương năm trước. Quy mô giao dịch trung bình vẫn ổn định ở mức 116 triệu USD, cho thấy sự tập trung của các nhà đầu tư vào các thương vụ giá trị lớn.

Giao dịch mua lại chiếm phần lớn trong các hoạt động đầu tư PE, chiếm 1,7 tỷ USD trong tổng số 1,9 tỷ USD tổng vốn đầu tư. Điều này cho thấy nhà đầu tư ưu tiên các doanh nghiệp trưởng thành, có dòng tiền ổn định trong bối cảnh đầu tư cần nhiều thận trọng. Trong khi đó, vốn tăng trưởng giảm mạnh còn 163 triệu USD – mức thấp nhất trong hơn một thập kỷ, phản ánh sự sụt giảm nhu cầu đối với các công ty ở giai đoạn mở rộng.