'3 không' ở bàn tiệc rượu Trung Quốc

Uống rượu trở thành một phần văn hoá kinh doanh tại Trung Quốc. Ảnh minh hoạ: The World of Chinese.

Bài viết được thực hiện bởi tác giả Kang Siqin - phó giáo sư tại Khoa Khoa học Xã hội và Nhân văn, CUHK-Thâm Quyến, đăng trên Sixth Tone.

Tiến sĩ Lin Wanlin, phó giáo sư tại Đại học Trung Sơn (Trung Quốc) và Tiến sĩ Zhu Jiangnan, phó giáo sư tại Đại học Hong Kong (Trung Quốc) cũng đóng góp vào bài viết này.

Ở nhiều nền văn hóa, việc say rượu trong một sự kiện trang trọng có thể bị xem là lố bịch hoặc thiếu chuyên nghiệp. Nhưng tại Trung Quốc, chủ tiệc ngà ngà say sau nhiều vòng nâng ly, mặt đỏ bừng, có thể lảo đảo hoặc nôn ngay tại chỗ lại được khen là chân thành và “có thể làm ăn được”.

Để tìm lời giải, nhóm nghiên cứu của tôi dành 2 năm tham gia các buổi tiệc doanh nghiệp từ Quảng Đông đến Hà Bắc nhằm hiểu sâu hơn về nghi thức giao tiếp qua bàn nhậu ở Trung Quốc.

Nghi thức bàn tiệc

Buổi tiệc đầu tiên tôi tham gia là nhờ một người bạn làm kinh doanh tại thành phố Cửu Giang (Giang Tây). Anh mời tôi làm khách danh dự tại một buổi gặp gỡ đối tác. Với vai trò này, tôi có thể quan sát toàn bộ buổi tiệc mà không phải uống quá nhiều.

Ban đầu, tôi nghĩ đây chỉ là một bữa tối sang trọng - nơi mọi người vừa ăn vừa chuyện trò. Nhưng không, bữa tiệc là một nghi thức nhiều tầng lớp, nơi từng chi tiết đều mang ý nghĩa riêng.

Chủ tiệc hôm đó là đại diện một công ty đang muốn bán hệ thống quản lý sản phẩm cho doanh nghiệp của bạn tôi. Buổi gặp được tổ chức tại phòng riêng của một nhà hàng nổi tiếng ở trung tâm Cửu Giang.

Điều gây ấn tượng với tôi là cách sắp xếp chỗ ngồi như một bàn cờ được tính toán kỹ lưỡng. Chủ tiệc ngồi đối diện cửa ra vào, khách quan trọng nhất ngồi bên trái. Mỗi chỗ ngồi được phân định dựa trên cấp bậc trong công ty, xen kẽ giữa đại diện 2 bên.

Bàn tiệc được tính toán kỹ lưỡng trong những buổi tiệc doanh nghiệp ở Trung Quốc. Đồ hoạ: Ding Yining/Sixth Tone.

Không thể thiếu trong bữa tiệc là rượu, thường là Mao Đài - loại rượu cao cấp được ca ngợi về độ êm, quy trình sản xuất phức tạp và khó mua. Dù bản thân tôi thấy vị nào cũng nóng rát dạ dày, nhưng ai cũng tán dương Mao Đài như một biểu tượng của sự trọng thị.

Mỗi người được phát một ly nhỏ 10 ml và bình rót 100 ml để theo dõi lượng đã uống. Chủ tiệc bắt đầu bằng lời chúc mừng chung, sau đó là màn nâng ly riêng với từng khách.

Họ luôn bắt đầu với người quan trọng nhất, tay cầm ly thấp hơn như một cử chỉ khiêm nhường. Dù câu nói lặp đi lặp lại: “Tôi cạn, anh không cần phải uống hết”, nhưng sau đó họ luôn nghiêng ly để chứng minh mình đã cạn thật.

Những lời chúc rượu cứ thế kéo dài hàng giờ. Đến giai đoạn “tự do”, không khí có phần thoải mái hơn, nhưng vẫn giữ sự trang trọng. Đến cuối bữa, tôi cũng hơi say, còn chủ tiệc thì say rõ rệt.

Nhưng, chính điều đó lại là một phần của nghi thức. Việc chủ tiệc say xỉn được xem là dấu hiệu cho thấy họ sẵn sàng vì mối quan hệ hợp tác. Trước khi ra về, bạn tôi đã đồng ý gặp lại tuần sau để bàn sâu hơn về thỏa thuận.

Buổi tiệc đó không đơn thuần là bữa ăn. Từng chi tiết từ đồ uống đến chỗ ngồi đều được tính toán nhằm tạo điều kiện cho việc uống rượu và xây dựng lòng tin.

Chất men của lòng tin

Sau khi trò chuyện với hàng chục doanh nhân, tôi nhận ra rằng uống rượu trong các buổi tiệc ở Trung Quốc không đơn thuần là tiêu thụ cồn, mà là một cách giải quyết vấn đề muôn thuở trong kinh doanh: xây dựng niềm tin.

Khi 2 bên chưa hiểu rõ nhau, các doanh nhân khó biết đối tác có thực sự chân thành hay chỉ tìm kiếm lợi ích ngắn hạn. Vì vậy, họ cần một tín hiệu đáng tin cậy.

Giống như việc các băng nhóm yêu cầu thành viên mới tự gây thương tích hoặc phạm tội để chứng minh lòng trung thành, doanh nhân Trung Quốc dùng việc uống rượu nặng như một lời cam kết.

Uống rượu trở thành nghi thức xây dựng lòng tin trong kinh doanh tại Trung Quốc. Ảnh: NLP/VCG.

Việc sắp xếp chỗ ngồi hay chọn rượu đắt tiền có thể dễ dàng giả vờ. Nhưng uống tới mức mặt đỏ, nói lắp, thậm chí nôn mửa thì không thể giả được. Những biểu hiện này cho thấy người uống sẵn sàng chịu khổ, chịu rủi ro vì một mối quan hệ hợp tác lâu dài.

Năm 2021, chúng tôi khảo sát 272 doanh nhân tại các sự kiện ở Quảng Đông và Giang Tây. Họ được yêu cầu chọn đối tác lý tưởng trong nhiều kịch bản tiệc khác nhau. Kết quả cho thấy rằng những người uống nhiều và có biểu hiện say luôn được đánh giá là đáng tin cậy nhất.

Nói cách khác, uống rượu tại các buổi tiệc doanh nghiệp Trung Quốc không chỉ là hành động xã giao. Đó là một màn trình diễn, một bài kiểm tra không lời để chứng minh sự chân thành.