14 điểm cơ sở lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ - Kỳ 5: Đảo Hòn Mê trên biển Thanh Hóa

Đảo Hòn Mê thuộc quản lý hành chính của phường Hải Bình (Thanh Hóa) là điểm A15, đường cơ sở tính chiều rộng lãnh hải Việt Nam trên vịnh Bắc bộ.

Ý định của chúng tôi ra đảo Hòn Mê đã 3 lần bất thành do yếu tố thời tiết, phương tiện di chuyển... Biết vậy, ông Đồng Trung Kiên (Tổng giám đốc Tổng công ty bảo đảm an toàn hàng hải Việt Nam) giúp đỡ, bố trí cho chúng tôi theo tàu của Công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Bắc Trung bộ, ra tiếp tế trang thiết bị, vật tư, lương thực thực phẩm cho trạm đèn biển trên đảo Hòn Mê.

Ra đảo theo tàu tiếp tế

Sau gần 3 tháng trời cứ chuẩn bị đi rồi lại dừng, là do thời tiết. Cuối tháng 7.2025, anh Lê Thanh Bình, Giám đốc Công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Bắc Trung bộ) gọi điện thông báo: "Có mấy ngày biển lặng, tranh thủ đi ngay".

Từ TP.HCM, chúng tôi bay ra Hà Nội và ngược vào Thanh Hóa, ra cảng Nghi Sơn nghỉ trọ 1 đêm, sáng hôm sau nhập đoàn, xuống tàu V021 ra Hòn Mê.

Do tàu V021 là tàu công trình, hoạt động từ năm 2002, chuyên làm nhiệm vụ thả thay chỉnh, thu hồi bảo dưỡng phao luồng trong các luồng lạch ven biển, nên tốc độ chậm, gần 3 tiếng đồng hồ mới từ Nghi Sơn ra tới đảo Hòn Mê.

Nếu như ở Trạm đèn biển Hòn Mát (Hòn Mắt, Nghệ An), đời sống sinh hoạt của công nhân rất khó khăn, thì ở Hòn Mê, mọi thứ thuận lợi hơn rất nhiều. Dọc đường ra đảo và xung quanh đảo, có rất nhiều tàu thuyền của ngư dân khai thác hải sản. Tàu cập cảng, đã có bộ đội đảo ra hỗ trợ công nhân bốc hàng.

Tiểu đoàn hỗn hợp Đảo Mê được trang bị 1 chiếc xe tải nhỏ, lắp thêm 2 hàng ghế phía sau để được khoảng 20-30 người. Chỉ huy đảo điều chiếc xe này chở đoàn chúng tôi từ cầu cảng phía nam lên trạm đèn biển nằm trên điểm cao nhất phía đông đảo, với khoảng cách gần 4 km và đường bê tông thuận tiện.

Đèn biển Hòn Mê vẫn giữ di tích đèn dầu

Trạm hải đăng Hòn Mê đặt ở đỉnh cao nhất 137 m so với mực nước biển. Hải đăng hình trụ, màu xám, cao 18,5 m, là đèn nhập bờ, báo vị trí đảo Hòn Mê, giúp tàu thuyền hoạt động trong vùng biển Thanh Hóa định hướng và xác định vị trí. Trạm hải đăng xây dựng, đưa vào hoạt động từ cuối những năm 1990. Năm 2007 được chuyển giao từ Công ty Bảo đảm an toàn hàng hải Đông Bắc bộ về Bắc Trung bộ.

Hiện nay, Trạm hải đăng Hòn Mê được biên chế 7 cán bộ công nhân, do Trạm trưởng Võ Ngọc Tuấn (41 tuổi, nhà ở Cửa Lò, Nghệ An) điều hành. Anh Tuấn cho biết: Lương thực thực phẩm được tàu của công ty tiếp tế 2 tháng 1 lần. Cơ bản nhất là tiếp tế tại chỗ, nhờ tàu cá của ngư dân trong bờ ra đánh bắt, mua giúp thực phẩm, mỗi tuần 1 lần. Dịp biển động thì dùng đồ tăng gia, dự trữ...

Ở Trạm hải đăng Đảo Mê vẫn còn giữ lại chiếc đèn biển đốt bằng dầu hỏa. Đây là chiếc đèn sử dụng vào những năm 60 – 70 rất hiếm gặp ở các trạm đèn biển – hải đăng trên toàn quốc.

Đặc biệt, mối quan hệ của trạm hải đăng với Ttiểu đoàn hỗn hợp Hòn Mê rất khăng khít, thân tình. Buổi trưa ở trạm, toàn bộ chỉ huy tiểu đoàn đến chào hỏi, trò chuyện với đoàn công tác và rất nhiệt tình, điều chiếc xe tải duy nhất chở chúng tôi đi thăm đảo.

Vụ rơi máy bay trực thăng 20 năm trước

Lên đảo Hòn Mê – điểm cơ sở A15, điểm đầu tiên ghé thăm là thắp hương tưởng niệm các liệt sĩ trên nhà bia tưởng niệm. Tại đây có bia tưởng niệm 35 liệt sĩ đã hy sinh trong chiến đấu bảo vệ đảo từ năm 1965 đến 1972 và bảo vệ chủ quyền từ năm 1977 đến 1995.

Bên cạnh đó là bia tưởng niệm 16 cán bộ quân đội hy sinh trong tai nạn rơi máy bay trực thăng tại đảo Hòn Mê, ngày 26.1.2005. Đầu danh sách là trung tướng Trương Đình Thanh (Tư lệnh Quân khu 4), thiếu tướng Nguyễn Bá Tuấn (Phó tư lệnh, Tham mưu trưởng Quân khu 4), 10 sĩ quan cao cấp của Quân khu 4, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An và người ít tuổi nhất đoàn là thượng úy Nguyễn Thanh Tùng (phóng viên Báo Quân khu 4).

Trong vụ tai nạn này, 3 thành viên tổ bay trực thăng Mi-8 của Trung đoàn 954, Sư đoàn 372, Quân chủng Phòng không – Không quân (nay là Lữ đoàn Không quân - Hải quân 954, thuộc Quân chủng Hải quân) cũng hy sinh. Đó là thượng tá Trần Trung Triệu (Phó trung đoàn trưởng), trung tá Trương Quang Minh (Chủ nhiệm dẫn đường), trung úy Nguyễn Công Tiến (nhân viên cơ giới trên không).

Cách nhà bia tưởng niệm khoảng 1,2 km về phía đông bắc là vị trí máy bay trực thăng rơi (ngày 26.1.2005). Tại đây cũng có 1 nhà bia ghi tên 16 người đã hy sinh. Phía trước còn giữ nguyên 1 bộ phận của chiếc máy bay gặp nạn và hõm đá, nơi máy bay lao xuống.

Một trong những điểm nhấn rất quan trọng là công trình cột mốc chủ quyền Đảo Mê, mới hoàn thành cuối năm 2024. Đây là công trình do bộ đội đảo xây dựng, nhân kỷ niệm 80 năm ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam. Được xây dựng ngay sân Ban Chỉ huy Tiểu đoàn Đảo Mê.

Dọc đường lên Trạm hải đăng Đảo Mê, chúng tôi còn thấy phần còn lại của 4 khẩu pháo chống tăng BS-100 mm ở bãi đất trống ven đường. Đây là những khẩu pháo do Liên Xô viện trợ cho ta trong những năm chống Mỹ, chuyên làm nhiệm vụ phòng thủ đảo, hiện đã hư hỏng và được loại biên. Khu vực này còn được gọi là "bãi đại pháo".

Được biết, thời gian trước, Công ty TNHH dịch vụ khách sạn Anh Phát (Nghi Sơn, Thanh Hóa) đã triển khai kinh doanh dịch vụ du lịch tại đảo Hòn Mê. Tuy nhiên, đến thời điểm này, tour du lịch Hòn Mê đang ngừng hoạt động.

Đây là điều rất tiếc, bởi quần đảo Hòn Mê có nhiều đảo rất đẹp, tour này làm phong phú thêm sản phẩm du lịch, vốn rất ít ỏi ở Thanh Hóa, và khám phá trải nghiệm các hoạt động trên đảo cũng như tri ân liệt sĩ, lan tỏa tình yêu quê hương đất nước…

Kỳ tiếp theo: Bí ẩn Long Châu Đông - điểm A16

Mai Thanh Hải – Nguyễn Quỳnh Anh