'12 năm học giỏi Toán nhưng không nhớ nổi cách giải phương trình bậc hai'

Là một giáo viên dạy Toán lâu năm, tôi luôn tin rằng học Toán không chỉ để làm giỏi những con số hay vượt qua các kỳ thi, mà còn để rèn tư duy logic, khả năng phản biện và kỹ năng ứng dụng vào thực tế. Toán học hiện diện ở khắp nơi: trong kinh tế, khoa học, kỹ thuật, công nghệ, dữ liệu lớn, hay đơn giản là trong những quyết định thường ngày. Nhưng điều tôi nhận thấy rõ trong quá trình giảng dạy là khoảng cách ngày càng lớn giữa những người vẫn tiếp xúc với Toán và những người đã rời xa môn học này.

Nhiều người, dù từng học phổ thông, nay không còn nhớ cách giải một phương trình bậc hai. Đừng nói đến đạo hàm, tích phân hay hình học không gian – những lĩnh vực đòi hỏi rèn luyện bền bỉ. Ngoại trừ giáo viên, nhà Toán học hoặc những người làm việc liên quan, phần lớn đều "sợ Toán" và tìm cách né tránh các bài toán mang tính học thuật.

Điều này cũng dễ hiểu, vì Toán học không đơn thuần là ghi nhớ. Nó đòi hỏi suy luận, kết nối kiến thức và kiên nhẫn trong tư duy. Một hệ phương trình có thể được giải gọn gàng nếu hiểu bản chất, nhưng sẽ trở thành mê cung nếu người học chỉ nhìn vào con số mà không có phương pháp.

Tôi từng thử thách một người anh họ học giỏi nhưng đã nhiều năm không đụng đến Toán bằng một bài phương trình bậc hai. Anh bối rối và từ chối: "Giờ anh đâu còn nhớ công thức đâu mà giải". Đây là tình trạng chung: khi không dùng đến Toán, kỹ năng sẽ mai một, biến môn học này thành "ngọn núi cao" khó chinh phục lại.

Chính vì vậy, tôi cho rằng Toán học lại là một "vũ trụ mở", mỗi bài Toán có thể có nhiều hướng tiếp cận và lời giải khác nhau, tùy vào tư duy của người học. Hơn nữa, kiến thức Toán được xây dựng theo kiểu lũy tiến – muốn hiểu lớp 10 phải vững lớp 9, lớp 8. Chỉ cần "hổng" một mắt xích, người học sẽ mất phương hướng.

>> 'Học sinh Việt phải học quá nhiều công thức Toán'

Vậy làm sao để học Toán không còn là nỗi ám ảnh? Theo tôi, điều quan trọng nhất là thay đổi cách dạy và cách học. Nếu chỉ dạy công thức, bắt học sinh học thuộc lòng mà không hiểu bản chất, các em sẽ ngày càng xa lạ với môn học này.

Thay vào đó, hãy đưa Toán về gần đời sống: tính tiền lãi ngân hàng, phân tích số liệu tài chính, thiết kế trò chơi, xây dựng thuật Toán mạng xã hội, thậm chí trong công thức nấu ăn. Giáo viên cần là người truyền cảm hứng, không chỉ giảng bài. Hãy đặt câu hỏi mở, khuyến khích phản biện, thảo luận; kể cho học sinh nghe về các nhà Toán học, phát minh, ứng dụng thực tế để các em thấy học Toán là để làm chủ thế giới, chứ không chỉ để thi cử.

Xã hội cũng cần nhìn nhận công bằng hơn. Đừng đánh đồng "không giỏi Toán" với "thiếu thông minh", nhưng cũng đừng coi nhẹ vai trò của Toán trong phát triển tư duy và nghề nghiệp. Cần có chương trình phổ cập toán ứng dụng, lớp học thực hành, sân chơi Toán học thú vị để mọi người, kể cả người lớn, có thể tiếp cận lại theo cách đơn giản, gần gũi.

Toán học có thể khó, thậm chí rất khó, với nhiều người. Nhưng nếu thay đổi cách tiếp cận, biến Toán thành công cụ hữu ích thay vì áp lực, tôi tin rằng ai cũng có thể học, yêu thích và thấy môn này không còn đáng sợ như trước.

Hải My